ترجمه، تلخیص و تصرف: علی الماسی زند

مدیر روابط عمومی سروش پلاس
برگردان از متنی در The Irish Times [۱]

ایده‌ی استفاده از تلفن توسط یک فرد ناشنوا ممکن است عجیب به نظر برسد، اما در سال‌های گذشته تقریباً هر جوان ناشنوایی تلفن همراه داشته که عموماً برای پیام‌های متنی (SMS) از آن استفاده می کرده است.

از آن جا که پیامک یک فناوری پایه (یعنی ارزان و در دسترس) است، به تأثیر عظیمی که بر استقلال اجتماعی اعضای جامعه ناشنوایان گذاشته، کمک کرده است.

با توجه به جهش رو به جلو در پیام رسانی سریع برای افراد ناشنوا، که با ظهور پیامک امکان پذیر شد، توسعه خدمات نسل های بالاتر تلفن همراه برای افراد ناشنوا همواره بسیار مهم بوده است زیرا از آن طریق امکان ارائه تصاویر ویدیوییِ باکیفیت از طریق دستگاه های تلفن همراه برای تسهیل ارتباط به زبان اشاره یا لب خوانی فراهم می شد. درواقع ارتباط تصویری، اولین ارتباطات از راه دورِ واقعاً تعاملی برای بسیاری از افراد ناشنوا و کم شنوا است.

طنز تاریخی آن جاست که هدف مخترع اصلی تلفن، الکساندر گراهام بل، از اختراع خود در سال ۱۸۷۶ کمک در جهت بهبود ارتباطات افراد کم شنوا بوده است. متأسفانه، تلفن افراد ناشنوا را در انقلاب جهانی ارتباطات، پشت سر گذاشت و آنچنان که گراهام بل در نظر داشت، دردی از ایشان دوا نکرد.

دردسرهای کم شنوایان نیز در استفاده از تلفن بسیار بود، یکی از مهم ترین ها این که؛ تلفن های همراه دیجیتال هنگام استفاده برای تماس های صوتی توسط کاربران دارای سمعک تداخل الکترونیکی ایجاد می کنند و با عث اختلال در ارتباط می شوند؛ خلاصه پس از سال‌ها تحمل دردسرها در ناتوانی از استفاده از چنین دستگاه ارتباطی حیاتی ای، بالاخره همگرایی فناوری دیجیتال و ارتباطات از راه دور که منجر به توسعه ی پیامک شد.

تا قبل از ظهور پیام کوتاه، افراد ناشنوا عمیقاً قادر به استفاده از تلفن برای تماس‌های صوتی نبودند یا مجبور بودند برای برقراری تماس به اقوام یا دوستان خود اعتماد کنند یا از دستگاهی به نام “مینی کام[۱]” استفاده کنند. این دستگاه درواقع یک صفحه کلید با یک ورودی برای گیرنده تلفن بود که برای انجام یک مکالمه متنیِ تعاملی دو طرفه (مثل یک اتاق گفتگوی اینترنتی[۲]) با کاربری دیگر استفاده می شد.

هردوی این روش ها دارای معایب فراوانی بودند؛ در وهله اول، پیام‌ها باید مختصر و دقیق باشند، مانند تصمیم‌گیری مثلاً در مورد محلِ یک قرار ملاقات. استفاده منظم از “مینی‌کام” واقعاً به این بستگی داشت که طرفِ دیگرِ تماس‌ نیز یک مینی‌کام داشته باشد، که به ندرت اتفاق می‌افتاد مگر اینکه با همکاری دوستان نزدیک یا اقوام صورت می‌گرفت؛ علاوه بر آن ، از آنجا که روند تبادل پیام ها کندتر از تماس های صوتی بود، استفاده از این روش هزینه‌ی زیادی داشت.

فناوری پیامک از همان ابتدا با وجود نواقص فراوان اما بسیار کمک حالِ ناشنوایان بود؛ این فناوری آنقدر برای بخش ناشنوای جامعه حیاتی شده بود که در برخی کشورها از جمله انگلستان، خط ویژه ای برای ناشنوایان اختصاص داده بودند که هیچگاه ـ حتی در زمان قطعی سراسری پیامک ها ـ سیستم پیامکی ایشان همچنان متصل باشد.

اما همچنان ارتباطات راه دور برای افراد ناشنوا، از جمله پیامک غیر تعاملی به حساب می‌آمد. در امریکا که برای مدتی تلفن های همراه SMS نداشتند، افراد ناشنوا از پیجرها استفاده می کردند، که کمی شبیه به مینی کام های تلفن همراه بودند  برای چت پیجر به پیجر حدود ۱۰۰ دلار هزینه داشتند و با پرداخت هزینه خدمات ماهانه حدود ۲۰ دلار، می توانستند از آن برای ارسال و بازیابی ایمیل نیز استفاده کنند.

Nokia 9110 Communicator  که تلفن همراه پیشرفته که دارای عملکردهای پیام کوتاه، فکس، اینترنت و ایمیل بود، که در میان برخی از افراد ناشنوا محبوب شد. استفاده از عملکرد پیام کوتاه آن نسبت به سایر واحدها آسان تر بود زیرا صفحه کلید و صفحه نمایش بزرگتری داشت؛ با این حال، بسیار گران بود (حدود ۴۰۰ پوند).

فهم مشترک یا به عبارتی عقلِ سلیمِ طراحی دسترس‌پذیر بر این اصل استوار است که طراحی منجر به دسترسی آسان‌تر برای افراد دارای معلولیت شود؛ برای مثال، ساختمان جدیدی که با ویلچر قابل دسترسی است، احتمالاً ساختمانی است که پله‌ها، درهایی که به راحتی باز می‌شوند، میزهایی با طراحی خوب، آسانسور جادار و غیره ندارد؛ به عبارت دیگر آنچه را که کاربران ویلچر در دسترس خواهند یافت، برای افراد توانا نیز در دسترس تر و ایمن تر خواهد بود.

این اصل بعدها در سیستم عامل ویندوز مایکروسافت نیز دیده شد که شامل تنظیمات صفحه کلید و صفحه نمایش برای افراد دارای معلولیت بود، از جمله ناشنوایان، کم بینایان یا افراد دارای مهارت های محدود اندامی.

نیازهای مخابراتی افراد ناشنوا به اندازه کافی مشابه افراد شناوا بوده و هست به این معنی که می توان آنها را به راحتی در طراحی خدمات تلفن همراه برای همه ادغام کرد؛ همین اتفاق هم افتاد! با پیشرفت فناوری های ارتباطی و ظهور نسل های جدید تلفن همراه، اپراتورها و اینترنت پرسرعت، پیامرسان‌هایی ظهور کردند که ابتدا با ایموژی و استیکر و بعدها با تماس تصویری به کمک ناشنوایان شتافتند.

ویژگی تماس تصویری که برای ناشنوایان حیاتی بود و بیشترین امکان ارتباط موثر از راه دور را برای ایشان فراهم می کرد، در واقع یک ویژگی فوق العاده برای افراد معمولی نیز به حساب می آمد! و اینگونه زمانی که جامعه ی فناوری به فکر خدمت رسانی به جامعه ی ناشنوایان افتاد، ایشان را به معیاری برای موفقیت ارتباطات تلفن همراه در قرن بیست و یکم بدل کرد!

[۱] minicom

[۲] Chat room

[۱] Text messaging revolution for the hard of hearing (irishtimes.com)