۳۰  ژوئیه همه ساله به عنوان «روز شبکه‌های اجتماعی» در سراسر دنیا شناخته می‌شود؛ به عنوان نشانی از نقش کلیدی سوشال مدیا و شبکه‌های اجتماعی بر روابط اجتماعی و ارتباطات میان انسان‌ها.

از برقراری ارتباط میان انسان‌ها در نقاط مختلف کره زمین گرفته تا فراهم کردن امکان تولید محتوا توسط کاربران اینترنت و اطلاع‌رسانی اخبار توسط بنگاه‌های خبری و روزنامه‌نگاران در سراسر دنیا؛ شبکه‌های اجتماعی حقیقتا تاثیر شگرفی بر دنیای ما داشته‌اند؛ امروزه می‌توانیم هزاران نفر را در لحظه با یک کلیک به یک‌دیگر متصل کنیم و این را مدیون جادوی شبکه‌های اجتماعی هستیم.

نخستین شبکه اجتماعی «Sixdegrees» بود که در سال ۱۹۹۷ و با محوریت برقراری ارتباط میان افراد و دوستان و خویشاوندانشان و به اشتراک‌گذاری علاقه‌مندی‌های آن‌ها شروع به کار کرد. به موازات محبوبیت و همه‌گیر شدن استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تمایل به بررسی و موشکافی عملکرد این شبکه‌ها نیز افزایش یافت؛ به علت درهم تنیدگی شبکه‌های اجتماعی با تولید داده، سلامت روان، خشونت کلامی و اخبار جعلی و شایعات، شبکه‌های اجتماعی تحت فشار زیادی هستند و باید بتوانند در قبال نقش خود برابر این آسیب‌ها دفاع کنند.

انتخاب روز جهانی شبکه‌های اجتماعی که برای اولین بار توسط «ماشابل» (یک پلتفرم دیجیتالی که در سال ۲۰۰۵ تاسیس شد) در ۳۰ ژوئیه سال ۲۰۱۰ مطرح شد، متمرکز بر شبکه‌های اجتماعی و اثر جهانی آن بر ارتباطات انسانی بود. نام «ماشابل» به استفاده از مدیا و شبکه‌های اجتماعی برای برقراری پیوند میان فرهنگ‌ها، جنبش‌ها و گروه‌های هواداری مختلف ماندگار شده است. از قدیمی‌ترین شبکه های اجتماعی مانند مای اسپیس و فیس‌بوک و فرنداستر گرفته تا نمونه‌های امروزی آن مانند توئیتر و اینستاگرام و لینکدین، همه و همه به قصد تسریع و گسترش تعاملات انسانی به کار گرفته شده‌اند؛ اما تفاوت نسل جدید شبکه‌های اجتماعی در کاربرد گسترده و فراگیر آن‌هاست. [۱]

این حضور فراگیر شبکه‌های اجتماعی که در ذیل محتوای رسانه‌های جمعی قرار می‌گیرند، می توانند بیشتر از آن چه به نظر می‌رسند بر تغییر و تحولات عادت‌ها، الگوهای رفتاری و سبک زندگی انسان ها اثرگذار باشند. امروزه هزاران پژوهش‌گر در حوزه‌های فلسفه علم، فلسفه تکنولوژی و جامعه‌شناسی ارتباطات بر این بُعد از رسانه‌های جمعی تاکید دارند که حضور این شبکه‌ها تغییرات بزرگی را در زندگی روزمره ما رقم زده است و مثبت یا منفی بودن این تغییرات هم‌چنان محل بحث است. دکتر مونیکا بولگر^[۲] از انستیتوی اینترنت آکسفورد می‌گوید: «فارغ از عوارض ناشی از نحوه‌ی برقراری ارتباط، فناوری ما را باهوش‌تر کرده است. به‌طور خاص، مدیران سنتی با ورود رایانه‌ها و پردازش کلمات از سواد بیشتری برخوردار شده‌اند؛ علاوه بر این مطالعه و نوشتن در فضای مجازی بر سواد عامه مردم نیز تا حدی اثرگذار بوده است». برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به مطلب واقعیت مجازی یا حقیقت زندگی؟ مراجعه کنید.

روز جهانی شبکه‌های اجتماعی، یک یادآوری و شاید هشدار برای نقش پررنگ و تاثیر این نوع از مدیا در زندگی ماست. در کنار فراهم کردن امکان برقراری ارتباط با کسی هزاران کیلومتر دورتر از ما، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند وقت و تمرکز زیادی را از ما بدزدند و علاوه بر آن، عادت‌های زندگی ما را به نحوی دست خوش تغییر و تحول کنند. هم‌زمان که می‌توانند به ما در راه‌اندازی یک کسب‌وکار و شبکه‌سازی با مشتریان کمک کنند، می‌توانند بازارهای محلی و ملی را دست‌خوش تغییرات پیش‌بینی‌نشده‌ای کنند. در عین این که می‌توانند زمینه را برای آشنایی با آدم‌های جدید را فراهم کنند، خطراتی را نیز می‌توانند به همراه داشته باشند. فرض کنید در پاسخ به تقاضاهای مردمی، فیس‌بوک تصمیم می‌گیرد تصاویر مربوط به دوربین‌های نظارت عمومی و خصوصی مداربسته و پهپادها را طوری در اختیار همگان قرار دهد که در جستجوهای آنلاین مشاهده شوند. با فناوری تشخیص چهره، هر کاربر می‌تواند با کلیک بر روی تصویر یک غریبه، از طریق پایگاه داده فیس‌بوک یا گوگل او را به اسم شناسایی نموده، و سپس او را از مکانی به مکان دیگر دنبال کند. موقعیت های این‌چنینی هستند که می‌توانند دوگانه‌ها و دوراهی‌های اخلاقی را بر سر راه شبکه‌های اجتماعی قرار دهند.[۳]

هزاران پژوهشگر و محقق در زمینه فلسفه علم و فلسفه تکنولوژی در پی کشف و حل این نکته هستند که آیا امروزه شبکه‌های اجتماعی صرفا تسهیل‌گر برقراری ارتباطات و تعاملات میان افراد هستند یا خیر؟ و اگر نه، سایر ابعاد این شبکه‌ها را چگونه می‌توان تحلیل و بررسی و از بروز عوارض جانبی آن بر بدنه‌ی جامعه جلوگیری کرد؟/

[۱] . https://www.hindustantimes.com/india-news/social-media-day-2021-know-history-and-significance-101625009925151.html

[۲] . Dr. Monica Bulger

[۳] . https://www.rasta-tt.ir/%d9%84%da%a9%da%86%d8%b11-%d8%a2%d8%b2%d8%a7%d8%af%db%8c-%d9%88-%d8%aa%d8%ba%db%8c%db%8c%d8%b1-%d9%81%d9%86%d8%a7%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86%d9%87/